Μπορεί το κατοικίδιο να δημιουργήσει αλλεργίες στο μωρό;

Η συνύπαρξη βρεφών με κατοικίδια ζώα αποτελεί ένα από τα πιο συχνά ερωτήματα των νέων γονιών, με την πλειοψηφία να θέλει έναν «φίλο» για το μωρό, ωστόσο πολλοί αγωνιούν για την πιθανότητα εκδήλωσης αλλεργιών.

Επιδημιολογία και παράγοντες κινδύνου

Το ποσοστό των παιδιών που εκδηλώνουν κάποια μορφή αλλεργίας έχει αυξηθεί συγκριτικά με τις προηγούμενες δεκαετίες (Zablotsky et al., 2023). Οι πιο συχνές είναι οι εποχικές αλλεργίες, το έκζεμα και οι τροφικές αλλεργίες. Οι αλλεργίες αφορούν πλέον περίπου το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού (Tripodi et al., 2024).

Η αλλεργία δεν αποτελεί μία μορφή νόσου, αλλά είναι ένας μηχανισμός που οδηγεί σε κλινικά συμπτώματα, όπως το άσθμα και η ατοπική δερματίτιδα. Η κληρονομικότητα μπορεί να παίξει ρόλο κατά ένα ποσοστό, στην εκδήλωση μιας αλλεργίας στο παιδί, καθώς εάν οι γονείς είναι αλλεργικοί, το παιδί έχει αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης μιας μορφής αλλεργίας. Σημαντικό ρόλο ωστόσο παίζει η έκθεση του παιδιού σε διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες, ιδιαίτερα κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής του (Reynolds, L. A et al., 2017).

Η παρουσία ενός κατοικιδίου μπορεί να προσφέρει στο παιδί μια συντροφική σχέση καθώς μπορεί να λειτουργήσει θετικά η συμβίωση με έναν τετράποδο φίλο. Η αρχική επιθυμία του παιδιού για ένα ζώο συντροφιάς έχει ως στόχο το παιχνίδι και την παρέα στην καθημερινότητα. Ένα σκυλάκι φαντάζει στα μάτια του παιδιού σαν ένας φίλος έτοιμος πάντα να συμμετέχει στις παιδικές δραστηριότητες. Αυτή η καθημερινή όμως συναναστροφή προσφέρει πολλά περισσότερα από όσα εκ πρώτης μπορούν να διακριθούν.

Μηχανισμοί αλλεργικής ευαισθητοποίησης

Τα κύρια αλλεργιογόνα των κατοικιδίων εντοπίζονται στη σίελο, στα ούρα, στο τρίχωμα και στις απεκκρίσεις τους (Zahradnik et al., 2017).

• Η εκδήλωση αλλεργίας στις γάτες αποτελεί την πιο συχνή αλλεργία των ανθρώπων σε κάποιο θηλαστικό, με την ευαισθητοποίηση στις γάτες να εντοπίζεται σε 1 στους 5 ενήλικες παγκοσμίως. Παρόλο αυτά η διάγνωση της συγκεκριμένης αλλεργίας είναι πλέον υπόθεση ρουτίνας, δεδομένου ότι η πλειοψηφία των ασθενών αντιδρά στη γνωστή, ήδη από το 1999, γλυκοπρωτεΐνη Fel d 1 (van Ree R et al., 1999) που εκκρίνεται από τους σμηγματογόνους αδένες της γάτας και ευθύνεται για πάνω από 95% των περιστατικών αλλεργίας σε ασθενείς. Η πρόκληση αλλεργίας από τη συγκεκριμένη πρωτεΐνη οφείλεται στην πρόσδεσή της στους υποδοχείς μανόζης των δενδριτικων κυττάρων, καθώς έτσι ενεργοποιείται η παραγωγή συγκεκριμένων ανοσοσφαιρινών του ανθρώπου, όπως η IgE και η IgG1.

• Αντιθέτως, η διάγνωση αλλεργίας στον σκύλο, του οποίου τα συχνότερα αλλεργιογόνα είναι οι πρωτεΐνες Can f 1 και Can f 5 (Nilsson OB eta l., 2014), είναι λίγο πιο δύσκολη, καθώς πολλές φορές η συμπτωματολογία της μπορεί να δίνει λανθασμένες εκτιμήσεις σε πλήθος ασθενών (Schoos AM et al., 2021).

Κατοικίδια, αλλεργιογόνα και κίνδυνος αλλεργίας στα βρέφη

Τα τελευταία χρόνια, η σχέση μεταξύ πρώιμης έκθεσης σε κατοικίδια (κυρίως σκύλους και γάτες) και της ανάπτυξης αλλεργικών νοσημάτων στα παιδιά έχει επανεξεταστεί μέσα από πληθώρα επιδημιολογικών μελετών και συστηματικών ανασκοπήσεων.

Παρότι παλαιότερες απόψεις συνέδεαν την έκθεση σε ζώα με αυξημένο κίνδυνο ευαισθητοποίησης, νεότερα δεδομένα υποδεικνύουν ότι η έκθεση σε σκύλο ή γάτα κατά το πρώτο έτος ζωής ενδέχεται να ασκεί προστατευτική δράση έναντι της εμφάνισης αλλεργικής ευαισθητοποίησης και εκζέματος. Συστηματικές ανασκοπήσεις μελέτης δείχνουν μείωση του κινδύνου ευαισθητοποίησης κατά 20-30%, ειδικά όταν η έκθεση είναι πρώιμη και συνεχής. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ευρήματα:

• Η έκθεση σε σκύλους συνδέεται με χαμηλότερη πιθανότητα εμφάνισης εκζέματος στην ηλικία των 2–4 ετών.

• Η έκθεση σε γάτες ενδέχεται να αυξήσει τον κίνδυνο, ειδικά σε παιδιά με γενετική προδιάθεση (π.χ. μεταλλάξεις στο γονίδιο filaggrin).

• δεν εμποδίζει την κινητικότητα του ισχίου και των άκρων.

Έτσι, δεν υπάρχουν πειστικά επιστημονικά δεδομένα που να υποστηρίζουν ότι η πρώιμη έκθεση σε γάτα ή σκύλο αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης αλλεργιών. Αντιθέτως, τα περισσότερα στοιχεία συγκλίνουν προς μια μέτρια προστατευτική επίδραση, ιδίως όσον αφορά στην εμφάνιση εκζέματος. Οι κλινικές αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το ατομικό και οικογενειακό αλλεργιολογικό ιστορικό, καθώς και γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Συμβίωση με κατοικίδια και διαχείριση αλλεργιογόνων

Η εμφάνιση ήπιων αλλεργικών συμπτωμάτων σε άτομα που συμβιώνουν με κατοικίδιο δεν αποτελεί απόλυτη αντένδειξη για τη διατήρηση του ζώου στον ίδιο χώρο. Η πρωταρχική στρατηγική περιορισμού της αλλεργικής αντίδρασης περιλαμβάνει τη συστηματική μείωση της συγκέντρωσης των αλλεργιογόνων στον χώρο.

• Η χρήση ηλεκτρικής σκούπας με φίλτρα HEPA (High-Efficiency Particulate Air) αποτελεί μία ιδιαίτερα αποτελεσματική μέθοδο, καθώς τα φίλτρα αυτά παγιδεύουν μικροσκοπικά σωματίδια, συμπεριλαμβανομένων των αλλεργιογόνων.

• Επιπλέον, συχνός καθαρισμός και απολύμανση των επιφανειών όπου συγκεντρώνονται επιθηλιακά κύτταρα της γάτας (όπως καναπέδες, χαλιά και κουρτίνες), καθώς και η χρήση καθαριστών αέρα με HEPA φίλτρα, μπορούν να μειώσουν σημαντικά την έκθεση.

• Εξίσου σημαντικός είναι και ο τακτικός και σωστός καθαρισμός των χεριών του μωρού, ιδιαίτερα μετά την επαφή με το κατοικίδιο, που μπορεί να ολοκληρωθεί και με χρήση κατάλληλα σχεδιασμένων μωρομάντηλων.

• Η επιλογή υλικών για το εσωτερικό του σπιτιού έχει επίσης σημασία. Αποφυγή βαρέων υφασμάτων που συγκρατούν αλλεργιογόνα και επιλογή κουρτινών και χαλιών που επιτρέπουν καλό αερισμό και εύκολο καθαρισμό, συμβάλλουν θετικά στη μείωση της επιβάρυνσης.

• Μια πρακτική προσέγγιση είναι η οριοθέτηση ενός «χώρου χωρίς αλλεργιογόνα», συχνά το υπνοδωμάτιο, όπου απαγορεύεται η πρόσβαση του ζώου. Έτσι εξασφαλίζεται ένα ασφαλές περιβάλλον κατά τον ύπνο.

• Σε κάθε περίπτωση, είναι κρίσιμη η ιατρική καθοδήγηση από εξειδικευμένο παιδοαλλεργιολόγο, ώστε να εκτιμηθεί η σοβαρότητα των συμπτωμάτων και να διαμορφωθεί ένα εξατομικευμένο πλάνο αντιμετώπισης.

Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι η έκθεση στα αλλεργιογόνα του ζώου μπορεί να συμβεί ακόμη και απουσία του από τον χώρο. Τα αλλεργιογόνα είναι ιδιαίτερα πτητικά και προσκολλώνται εύκολα στα ρούχα, μεταφέρονται σε διάφορους χώρους και καθίσματα, καθιστώντας δυνατή την πρόκληση συμπτωμάτων από έμμεση έκθεση.

Ερευνητικά δεδομένα έχουν δείξει ότι ο καναπές αποτελεί κύρια πηγή συγκέντρωσης αλλεργιογόνων, ανεξαρτήτως της φυσικής παρουσίας ζώου στον χώρο, κυρίως λόγω μεταφοράς μέσω ενδυμάτων και της περιορισμένης συχνότητας καθαρισμού του σε σύγκριση με άλλες επιφάνειες. Είναι σημαντικό επίσης να διευκρινιστεί πως το τρίχωμα δεν αιωρείται στον αέρα, και η ευαισθητοποίηση απαιτεί άμεση ή έμμεση επαφή με το αλλεργιογόνο, όχι απλώς την ύπαρξη ζώου σε γειτονική κατοικία.

Συμπερασματικά…

Τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι η πρώιμη έκθεση σε κατοικίδια δεν αυξάνει απαραίτητα τον κίνδυνο αλλεργιών στα βρέφη και μπορεί να προσφέρει προστατευτική δράση μέσω της διαμόρφωσης του μικροβιώματος και της ανοσολογικής ωρίμανσης. Η εξατομικευμένη προσέγγιση βάσει του οικογενειακού ιστορικού και η τακτική παιδιατρική παρακολούθηση αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους για την ορθή διαχείριση του θέματος. Με σωστή ενημέρωση και καθοδήγηση, το παιδί σας και το κατοικίδιο μπορούν να μεγαλώσουν μαζί με υγεία και χαρά.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ

αλλεργία, κατοικίδιο, βρέφος, αλλεργιογόνα, γάτες, σκύλοι, αντιμετώπιση, διαχείριση, γονείς, παιδοαλλεργιολόγος

_{ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ}

_{1. Zablotsky B, Black LI, Akinbami LJ. Diagnosed allergic conditions in children aged 0–17 years: United States, 2021. NCHS Data Brief, no 459. Hyattsville, MD: National Center for Health Statistics. 2023. 2. Tripodi, S., Marra, A.M., Pingitore, G. (2024). Epidemiology of Allergic Diseases. In: Caffarelli, C., Marseglia, G.L. (eds) Textbook of Pediatric Allergy. Springer, Cham. 3. Reynolds, L. A., & Finlay, B. B. (2017). Early life factors that affect allergy development. Nature Reviews Immunology, 17(8), 518–528. 4. Zahradnik E, Raulf M. Respiratory allergens from furred mammals: environmental and occupational exposure. Vet Sci 2017;4:1-17. 5. van Ree R, van Leeuwen WA, Bulder I, Bond J, Aalberse RC. Purified natural and recombinant Fel d 1 and cat albumin in in vitro diagnostics for cat allergy. J Allergy Clin Immunol 1999;104:1223-30. 6. Schoos AM, Nwaru BI, Borres MP. Component-resolved diagnostics in pet allergy: Current perspectives and future directions. J Allergy Clin Immunol. 2021 Apr;147(4):1164-1173. 7. Nilsson OB, van Hage M, Grönlund H. Mammalian-derived respiratory allergens − implications for diagnosis and therapy of individuals allergic to furry animals. Methods. 2014;66((1)):86–95. 8. Ownby DR, Johnson CC. Does exposure to cats or dogs in early life alter a child's risk of atopic dermatitis? J Pediatr. 2011 Feb;158(2):184-6.}